به گزارش خانه ملت- سرویس سیاسی- علیرضا خادمی؛ انتخابات و برگزیده شدن مقامات عمومی، دولتمردان، نمایندگان مجلس و اعضای شوراهای محلی توسط مردم از لوازم ضروری مردم‌سالاری است. نمی‌توان کشوری را یافت که مدعی دموکراسی باشد ولی نهادهایی همانند انتخابات و همه‌پرسی در آن وجود نداشته باشد. با این همه، شیوه انتخاب مسئولان، بوسیله مردم در همه جا یکسان نیست؛ در پاره‌ای از کشورها کافی است تا نامزد انتخابات بیشترین رای را به دست آورد و برنده انتخابات شود که به آن نظام انتخابات اکثریتی گفته می‌شود. در همین روش ممکن است انتخابات تک نام یا چندنام و یا یک مرحله‌ای و دومرحله‌ای باشد. در حالی که در دیگر کشورها، سامانه انتخاباتی به گونه‌ای است که هدف از پایه‌ریزی آن، دادن کرسی یا کرسی‌هایی از مجلس یا شورای محلی به هر حزب و گروه سیاسی حاضر در انتخابات به تناسب آرایی که به دست آورده است که از آن به عنوان نظام انتخابات تناسبی یاد می‌شود.
انتخابات در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همواره به شکل نظام انتخاباتی اکثریتی برگزار شده اما نمایندگان مجلس در دوره یازدهم برای اولین بار تلاش کردند که از تجربه نظام انتخابات تناسبی نیز در کنار نظام انتخابات اکثریتی استفاده کنند اما به دلایلی این نوع نظام انتخاباتی در اصلاح قانون انتخابات مجلس اعمال نشد. در مجلس دوازدهم قانون انتخابات شوراها با لحاظ انتخابات تناسبی اصلاح شد تا تمام افراد و گروه‌های سیاسی در اداره شهر و روستا سهیم شوند.
براساس قانون مصوب مجلس دوازدهم، انتخابات شوراها در دوره هفتم در تهران تناسبی خواهد بود تا احزاب نقش‌آفرینی بیشتری در این انتخابات ایفا کنند اما آیا این امکان با توجه به شرایط و بسترهای امروز کشور قابلیت اجرا شدن دارد؟
تحزب در ایران امری مغفول مانده است و اساسا یکی از مهمترین دغدغه‌های سیاستمداران در هر دوره‌ای رساندن استاندارد حزبی در کشور به سطحی قابل قبول است البته بیش از ۱۰۰ حزب سیاسی در کشور وجود دارد که ۹۰ درصد آنها تنها نامی روی کاغذ هستند و در عرصه سیاست ایران چندان محلی از اعراب ندارند. دیگر احزاب شناسنامه‌دار ایران در مجموع پایگاه خاص و قابل توجهی میان توده‌های مردم نداشته و مشخص نیست با معرفی فهرستی از سوی آنها مردم تا چه میزان به آن اعتماد می‌کنند.
حال این سوال به ذهن می‌رسد که با وجود ظرفیت اندک احزاب در ایران برای اثرگذاری در روند انتخابات، آیا می‌توان این دسته از جریان‌های سیاسی را در قبال معرفی افراد و ارائه فهرست‌های انتخاباتی مسئول و پاسخگو ساخت؟ یا اینکه چه تضمینی وجود دارد؟ در پاسخ می‌توان یادآور شد که با روش تناسبی، ممکن است حزبی که مردم حتی نام آن را نشنیده‌اند، بتواند اعتماد رای‌دهندگان را به خود جلب کند.
در چنین شرایطی آنچه اهمیت می‌یابد، نام‌های معتبر عرصه سیاست ایران هستند که به فهرست‌ها اعتبار خواهند داد. واقعیت آن است که برخلاف بسیاری از نظام‌های سیاسی در جهان، در ایران این افراد و چهره‌ها هستند که به احزاب و تشکل‌ها اعتبار می‌دهند اما در نظام‌های سیاسی دیگر جهان، عکس این حالت حاکم است و احزاب و جریان‌ها بر افراد دارای ظرفیت و استعداد سرمایه‌گذاری می‌کنند و آنها را به پارلمان های ملی و محلی می‌رسانند.
تناسبی شدن انتخابات شوراها نیازمند تبیین و توضیح برای مردم و رای‌دهندگان است. مردم باید درباره این نوع از انتخابات، مزایا و معایب آن آگاه شده و آموزش ببینند. البته باید بتوان میان انتخابات تناسبی و اکثریتی به فرمولی دست یافت که بتوان آن را برای سراسر حوزه‌های انتخابیه قابل اجرا دانست. از طرفی انتخابات تناسبی می‌تواند اعتراضاتی را به همراه داشته باشد چون در این مدل فردی با رای بالا حذف می‌شود و فرد با رای کمتر به شورا راه می‌یابد. اجرای این شیوه انتخابات در کشورهای که گروه‌بندی و فهرست‌های حزبی در آنها مشخص است امکان‌پذیر است، اما در شرایط فعلی پیاده کردن این طرح در کشور ما مشکل به نظر می‌رسد.
از طرفی نیز به نظر می‌رسد در انتخابات تناسبی، هر لیستی بر اساس درصد آرایی که از مجموع کل آرا به دست می‌آورد، همان تعداد نماینده در شورا خواهد داشت و کارشناسان معتقدند این کار منجر به افزایش انگیزه احزاب و جناح‌های مختلف برای حضور در انتخابات می‌شود و رقابت و مشارکت انتخابات را بیشتر می‌کند.
از نگاه موافقان، یکی از مزایای انتخابات تناسبی، آن است که همه اقشاری که در انتخابات شرکت می‌کنند را تحت پوشش قرار می‌دهد و همین موضوع انگیزه مشارکت برای گروه‌های مختلف را افزایش می‌دهد؛ چرا که مطمئن هستند در شوراها سهمی از کرسی‌ها خواهند داشت.
با وجود نظرات موافق و مخالف در خصوص انتخابات تناسبی، ابهامات باید برای مردم توضیح داده شود تا بتوانند با شناخت کامل در انتخابات شرکت کنند. گرچه تحزب گرایی در ایران همانند سایر کشورهایی که از فرمول انتخابات تناسبی استفاده می کنند، نیست اما این فرمول به تقویت تحزب گرایی کمک می‌کند و احزاب نقش و تعهد بیشتری در قبال رفتارها و اقدامات خود متقبل شوند. /
پایان پیام
نظر شما